Er is nog weinig bekend over de verschillen tussen mannen en vrouwen in symptomen en in functioneren bij langdurig overlevenden van kanker. Eerdere studies benadrukken het grotere aantal bijwerkingen dat vrouwen ervaren tijdens de behandeling van kanker. Maar dit blijkt relatief: ‘Tegen de gebruikelijke bevindingen in, lijkt de impact van kanker op mannen eigenlijk groter als je hen vergelijkt met hun leeftijdgenoten zonder kanker. De directe vergelijking tussen mannen en vrouwen geeft niet het juiste beeld weer’, aldus onderzoeker Lonneke van de Poll – Franse, die met haar collega’s een studie deed naar de verschillen.
Kankertherapie is de afgelopen jaren steeds verder ontwikkeld en veel overlevenden zijn ‘ziektevrij’ vanuit medisch oogpunt. De kwaliteit van hun leven is soms echter nog aanzienlijk lager ten opzichte van leeftijdsgenoten zonder kanker. Dit kan komen door lichamelijke en psychische klachten, maar ook door sociale aspecten en financiële moeilijkheden. Van de Poll – Franse en haar team onderzochten verschillen in het voorkomen van fysieke en emotionele symptomen en verlies van functioneren bij 5339 overlevenden van kanker, waaronder 55% mannen. Dit deden ze via een analyse van vier langere termijnstudies uit PROFIEL.
Groter netto verschil in kwaliteit van leven bij mannen
Hoewel mannelijke patiënten in vergelijking met vrouwelijke patiënten minder symptomen leken te ervaren, rapporteerden de mannelijke patiënten meer symptomen dan vrouwen in vergelijking met hun leeftijdsgenoten zonder kanker. Verschillende symptomen, zoals vermoeidheid, kortademigheid, angst en depressie, kwamen vaker voor bij de mannelijke patiëntengroep. Daarnaast vertoonden de mannen ook een groter verlies in rol- en sociaal functioneren dan vrouwen in vergelijking met hun referentiegroep. Vrouwelijke overlevenden van kanker ervoeren een matig netto verlies in lichamelijk en cognitief functioneren. Vrouwen in de referentiegroep rapporteerden namelijk alle symptomen vaker dan mannen. Daardoor lijkt de algehele belasting door kanker op lange termijn relatief groter bij mannelijke patiënten.
Biologische verschillen
De directe vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke overlevenden van kanker liet zien dat bij de vrouwen meer symptomen voorkwamen zoals misselijkheid, braken, slapeloosheid en angst. Ander onderzoek wijst daarbij op de rol van genetische verschillen tussen mannen en vrouwen en op de invloed van hormonen. Ook is er een verschil in immuunfunctie. Geslachtsverschillen zijn verder van invloed op de behandeling met geneesmiddelen, waarbij vrouwelijke proefpersonen anderhalf keer meer risico hebben op ernstige bijwerkingen in vergelijking met mannen.
Genderverschillen
Naast biologische verschillen kunnen ook genderverschillen invloed hebben op de gezondheid. Gender is het geheel van identiteit, normen en relaties. Het is moeilijk te meten via traditionele medische methodes, maar kan een aanzienlijke impact hebben op risicogedrag, beschikbare middelen en veerkracht na de ziekte. Genderidentiteit beschrijft hoe een persoon zich identificeert, bijvoorbeeld als vrouw of als non-binair persoon. Gendernormen vertegenwoordigen de verwachtingen van de omgeving, bijvoorbeeld de verwachtingen dat vrouwen zorgzamer zijn en mannen assertiever. Genderrelaties geven de gevolgen aan van machtsongelijkheid in menselijke interactie, bijvoorbeeld de mogelijkheid om te onderhandelen over tijdsbesteding met je partner. Gender kan de gezondheid beïnvloeden, onafhankelijk van het geslacht en wordt in de medische wereld zelden in aanmerking genomen. Deze variabele zou een zinvolle aanvullende bron van informatie kunnen zijn.
Rekening houden met verschillen
Om sekseverschillen in symptomen en functioneren bij langdurig overlevenden van kanker goed vast te stellen, moet dus altijd een vergelijking met een referentiegroep overwogen worden. In de onderzoeksgroep van deze studie, liet deze aanpassing een onverwachte en betekenisvolle lange-termijn-impact op mannelijke patiënten zien. Rol- en sociaal functioneren werden vooral beïnvloed bij mannelijke patiënten, wat de noodzaak benadrukt om dit verder te onderzoeken. Daarnaast vragen de geslachtsverschillen om consequente aandacht bij het geven van gepaste voorlichting, zorg en begeleiding van kankerpatiënten. Als vrouwelijke en mannelijke patiënten een ander risico lopen op langdurige lichamelijke klachten, moet dit openlijk besproken worden bij therapeutische beslissingen. En hoewel de kennis van toekomstige symptomen geen invloed heeft op hoe vaak ze voorkomen, kan bewustzijn hierover worden vergroot. Daarmee kunnen veerkracht en het vermogen om om te gaan met de ziekte versterkt worden. De uitkomsten van dit onderzoek suggereren dat informatie over de invloed van zowel geslacht als gender nodig zijn om goede begeleiding en zorg te bieden aan langdurig overlevenden van kanker.
Bron: Oertelt-Prigione S, de Rooij BH, Mols F, Oerlemans S, Husson O, Schoormans D, Haanen JB, van de Poll-Franse LV. Sex-differences in symptoms and functioning in >5000 cancer survivors: Results from the PROFILES registry. Eur J Cancer. 2021 Aug 16;156:24-34. doi: 10.1016/j.ejca.2021.07.019
